Kerstmis is een van de meest gevierde feestdagen ter wereld, maar de geschiedenis ervan is complex en boeiend. Van een bescheiden religieuze viering tot een wereldwijd commercieel fenomeen, de transformatie van Kerstmis weerspiegelt eeuwen van culturele, religieuze en economische veranderingen. Omdat deze gezellige tijd weer bijna voor de deur staat, willen we bij Textcase graag even kijken naar deze geschiedenis en veranderingen. Je leest er alles over in deze blog.
De oorsprong van Kerstmis
De oorsprong van Kerstmis ligt in de geboorte van Jezus Christus, zoals beschreven in de Bijbel. Volgens de evangeliën van Matteüs en Lucas werd Jezus geboren in Bethlehem, en zijn geboorte werd aangekondigd door een engel en gevierd door herders en wijzen uit het oosten. Hoewel de precieze datum van zijn geboorte onbekend is, werd 25 december in de vierde eeuw door de kerk vastgesteld als de officiële datum om Jezus’ geboorte te vieren.
De keuze van 25 december was waarschijnlijk strategisch. Veel heidense culturen vierden rond die tijd het midwinterfeest of de zonnewende, zoals de Romeinse Saturnalia en de Germaanse Joelfeesten. Door Kerstmis op deze datum te plaatsen, kon het christendom gemakkelijker heidense tradities integreren en nieuwe bekeerlingen aantrekken.
Lees ook: Dit zijn de leukste boeken om cadeau te geven deze Kerst
Middeleeuwse tradities
In de middeleeuwen werd Kerstmis een belangrijke religieuze feestdag in Europa. De vieringen bestonden vaak uit middernachtsmissen, processies en feestmaaltijden. Toch was Kerstmis in die tijd geen puur religieus feest; het had ook een sterk sociaal en gemeenschappelijk karakter. Mensen zongen kerstliederen, voerden toneelstukken op over de geboorte van Christus en hielden uitgebreide banketten.
In deze periode begon ook de traditie van cadeaus geven, vaak als symbool van de gaven van de wijzen aan Jezus. Dit gebruik was echter beperkt tot de elite en had nog niet de omvang die we vandaag kennen.
De reformatie en de veranderingen in kerstvieringen
Tijdens de reformatie in de 16e eeuw veranderde de houding ten opzichte van Kerstmis drastisch. Veel protestantse kerken, met name in Engeland en Schotland, verwierpen de katholieke tradities rond Kerstmis en zagen het als een heidense en overbodige viering. In sommige gebieden werd Kerstmis zelfs verboden.
Toch overleefde het feest, vooral in katholieke landen, en bleef het een belangrijk onderdeel van het kerkelijk jaar. In de loop van de 17e en 18e eeuw herwonnen ook protestantse gebieden geleidelijk hun interesse in de viering van Kerstmis.
Leestip: Zo wens je mensen een fijne kerst in een andere taal
De heruitvinding van Kerstmis in de 19e eeuw
De 19e eeuw was een keerpunt voor Kerstmis. Dankzij schrijvers zoals Charles Dickens, met zijn bekende boek A Christmas Carol, werd Kerstmis geherdefinieerd als een feest van familie, liefdadigheid en warmte. Dickens benadrukte de morele en sociale waarden van Kerstmis, zoals vrijgevigheid en medeleven.
In dezelfde periode ontstonden veel van de tradities die we vandaag kennen, zoals het versieren van kerstbomen (een Duitse traditie die populair werd in Groot-Brittannië door koningin Victoria en prins Albert) en het versturen van kerstkaarten. Kerstliederen zoals “Silent Night” en “O Holy Night” werden gecomponeerd en kregen een vaste plaats in de kerstviering.
De opkomst van Kerstmis als commercieel fenomeen
Met de industrialisatie en de groei van de middenklasse werd Kerstmis in de 20e eeuw steeds commerciëler. Warenhuizen en fabrikanten speelden hierop in door kerstgerelateerde producten op de markt te brengen. Het geven van cadeaus, dat ooit een bescheiden traditie was, werd een belangrijk onderdeel van het feest.
De figuur van de kerstman, gebaseerd op Sint-Nicolaas, werd gecommercialiseerd door bedrijven zoals Coca-Cola, die hem in de jaren 1930 afbeeldden als een joviale, rood-wit geklede man. Deze versie van de Kerstman werd al snel wereldwijd bekend.
In de Verenigde Staten werd Kerstmis een nationale feestdag in 1870, en vanaf dat moment groeide het feest uit tot een gigantische commerciële viering. Winkels begonnen uitgebreide kerstcampagnes te organiseren, en de kerstperiode werd een cruciale tijd voor de detailhandel.
Zoveel geld wordt er jaarlijks met Kerst uitgegeven
Jaarlijks geven we in Nederland gemiddeld ongeveer €430 tot €621 per huishouden uit aan Kerstmis, afhankelijk van de bron en de kosten van decoratie, cadeaus en maaltijden. In Nederland gaat bijna de helft van het kerstbudget naar cadeaus, ongeveer 30% naar eten en drinken, en 20% naar decoratie. Deze uitgaven liggen volgens, relatief laag in vergelijking met andere landen zoals Duitsland (€1561) en de Verenigde Staten (€1138), mede door de Nederlandse traditie van Sinterklaas, die ook veel kosten met zich meebrengt.
Kerstmis in de 21e eeuw: een wereldwijd spektakel
Vandaag de dag is Kerstmis niet alleen een religieuze feestdag, maar ook een wereldwijd fenomeen. Het wordt gevierd in landen met verschillende culturele en religieuze achtergronden, vaak in een sterk geseculariseerde vorm, waarbij het geloof dus steeds een minder belangrijke rol speelt. Voor velen draait Kerstmis tegenwoordig meer om familie, eten, cadeaus en feestelijke decoraties, ongeacht de religieuze overtuiging.
De commercie rondom Kerstmis blijft groeien. Van Black Friday en Cyber Monday tot de kerstverkopen in december: de feestdagen zijn een van de meest lucratieve periodes voor bedrijven. Wereldwijd wordt jaarlijks miljarden besteed aan cadeaus, versieringen, reizen en maaltijden.
De tegenstrijdigheden van Kerstmis
Hoewel Kerstmis vaak wordt geassocieerd met vreugde en vrijgevigheid, roept het ook kritiek op. Sommigen bekritiseren de overmatige commercialisering en vooral de overdaad van consumeren (en weggooien) rond het feest, terwijl anderen wijzen op de druk en stress die vaak gepaard gaan met het kopen van cadeaus en het organiseren van festiviteiten. Ja; kerststress is tegenwoordig echt een ding…
Toch blijft Kerstmis voor veel mensen een bijzondere tijd van het jaar, een gezellige tijd met mooie bomen en lichtjes in donkere dagen, een moment om samen te komen met geliefden en stil te staan bij wat echt belangrijk is in het leven.
De geschiedenis van Kerstmis is een rijke mix van religieuze tradities, culturele invloeden en economische ontwikkelingen. Wat begon als een bescheiden viering van de geboorte van Christus is uitgegroeid tot een wereldwijd feest dat religieuze en seculiere elementen combineert.
Hoe je het ook viert, het team van Textcase wenst jou en je geliefden een fantastische tijd.
